Thận trọng với các biến tướng trong nghi lễ hầu đồng

Thanh đồng Lưu Ngọc Đức, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Văn hóa thờ Mẫu và hát Văn Hà Nội đánh giá, vẫn còn có nhiều biến tướng gây nên tác hại nghiêm trọng, làm mất đi sự nghiêm trang tôn kính, mất đi nét đẹp trong văn hóa linh tính trong việc thực hiện nghi lễ. Trang phục hầu đồng của nhiều người cực kỳ “kỳ quái, dị hợm”, có người mặc áo có vạt sau dài đến 3 - 4 m, tay áo thụng tới hàng mét, giống như trang phục của các đạo sĩ.

 

 

Có người thì đội những búi tóc độn tóc giả cao chót vót xoắn hình trôn ốc, hay các chiếc mũ cánh chuồn không ra văn quan, cũng chẳng ra võ tướng, thậm chí, có nếu mặc cả áo rằn rện, đi giầy tây, đội mũ tai bèo, đội mũ bảo hiểm...

 

lễ phẩm tiến cúng trước đây chỉ là hương, hoa, đăng, trà, quả, thực, nhưng nay có cả quạt máy, nồi cơm điện, phích nước, chăn bông làm đồ phát lộc, thật là dung túng, mất hết nét đẹp linh tính cao quý của vật phẩm lục cúng. Có thanh đồng còn tự bày ra hầu những giá đồng mà từ xưa không có cụ đồng nào hầu như hầu Thánh Mẫu, hầu Ngọc Hoàng, hầu Chầu Quế Chầu Quỳnh, hầu Đức Chúa công... Khiến cung văn không biết bài nào để hát.

 

Vũ đạo trong hầu đồng mang nặng tính biểu diễn, có thanh đồng còn lôi cuốn cả người dự hầu khiêu vũ điên loạn như trên vũ trường, làm mất hết sự nghiêm chỉnh tôn kính... Rồi tranh cướp lộc hỗn loạn tạo ra những hình ảnh phản cảm. Một số thanh đồng muốn phô trương sự giàu sang, mà mỗi vấn hầu lên đến hàng tỷ, vàng mã đốt quá nhiều, vô cùng lãng phí.

 

Nhiều thanh đồng có lời truyền phán mang nặng tính trách phạt, dọa nạt trần ai, mang nội dung trục lợi gây tâm trí lo sợ, hoang mang, tương tác đến sức khỏe, làm đảo lộn đời sống sinh hoạt của đa số người, gây mất đoàn kết trong gia đình, xã hội.

 

Thanh đồng Nguyễn Thị Thìn (quận Ba Đình, Hà Nội) san sớt, thật buồn lúc chứng kiến nhiều ông đồng, bà đồng lợi dụng sự thiếu hiểu biết, cũng như các quan niệm lệch lạc của con nhang đệ tử, nhất thiết con nhang, đồ đệ bỏ ra một khoản tiền lớn chi cho vấn đề tổ chức hầu đồng, khiến họ tán gia bại sản...

 

“Chính các biểu hiện sai lệch này khiến chính quyền, cán bộ ở nhiều địa phương có định kiến và hiểu sai về giá trị di sản, nhận xét sai về các người thực hành chân chính, làm lệch lạc giá trị di sản, khiến không ít người băn khoăn lo ngại”, thanh đồng Nguyễn Thị Thìn khẳng định.

 

Nhà nghiên cứu Phạm Tứ, Phó Giám đốc trọng tâm Nghiên cứu và bảo tồn văn hóa tín ngưỡng việt nam thừa nhận, thời kì qua, trào lưu “hầu đồng” quá nóng, trong khi hiểu biết chung của một số thanh đồng về tín ngưỡng thờ Mẫu còn cực kỳ lù mù, dẫn đến sự thiếu đồng nhất trong việc thực hành tín ngưỡng, nảy sinh biến tướng, mạnh ai nấy làm. Nhiều nơi tổ chức hầu đồng ở hầu hết nơi, ở cả đình, chùa, thậm chí có nơi cả những sư tham dự hầu đồng.

 

Trước đây, vấn đề mở giá hầu tùy tâm, tùy điều kiện, có người trở ngại còn được giúp đỡ, không mất đồng nào, trong khi đó, ngày nay, nhiều thanh đồng lợi dụng việc truyền phán, dọa nạt để con nhang môn sinh chọn lễ phẩm to dâng cúng, rải thật nhiều tiền để được lộc, dẫn đến có người phải vay nặng lãi, phải cầm nhà, bán xe... &Ldquo;Ngay cả âm nhạc trong hầu đồng cũng có những biến tướng, nhiều cung văn còn đưa cả âm nhạc múa sạp Tây Bắc, ca khúc “Tiếng chày trên sóc Bom Bo”, “Em đi chùa Hương”, thậm chí cả “Tiến quân ca”, rồi “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” vào trong giá đồng... Tạo nên sự hổ lốn và làm biến dạng nét văn hóa trong thực hiện tín ngưỡng”, nhà nghiên cứu Phạm Tứ bức xúc.

 

 

 

Theo nhà nghiên cứu Phạm Tứ, việc chấn chỉnh những lễ nghi trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, ngăn chặn những biến tướng trong công đoạn thực hiện di sản khi này là vô cùng cần thiết, siêu cần có sự tham gia góp phần quan điểm của các nhà khoa học, những nhà nghiên cứu văn hóa, những thanh đồng, thủ nhang... Là các người trực tiếp thực hành di sản, từng bước đưa ra một bộ quy định chuẩn mực trong vấn đề thực hành lễ nghi để mọi người cùng thực hiện. Ngoài ra, cần nghiên cứu, nhận xét thường xuyên những mặt hăng hái và tiêu cực để nắm được các thay đổi của thực hành tín ngưỡng, và có các biện pháp kịp thời điều chỉnh.

 

Thanh đồng Lưu Ngọc Đức cũng cho rằng, thắc mắc cấp bách hiện tại là cần nhận diện công đoạn thực hành tín ngưỡng một cách cụ thể, toàn diện và sâu dung nhan hơn nữa, tăng hiểu biết chuyên môn, tinh thần trách nhiệm chấp hành pháp luật... Để định hướng và đưa ra một quy chuẩn mẫu mực trong thực hiện tín ngưỡng, xây dựng thành văn bản có sự lựa chọn, để dẫn dắt mọi người hiểu và thực hiện theo đúng nghi lễ cổ truyền, để trong thực hành nghi lễ, nhất là lễ nghi hầu đồng được đúng đắn, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của tín ngưỡng thờ Mẫu.

 

Theo ông Lưu Ngọc Đức, để làm được điều này, đòi hỏi sự kiên trì, tế nhị của những ngành, các cấp lãnh đạo, cơ quan quản lý văn hóa, các nhà nghiên cứu khoa học, cộng các ông đồng, bà đồng, thủ nhang... Ngoài ra thanh đồng Lưu Ngọc Đức cũng yêu cầu, những cấp có thẩm quyền ngăn chặn, xử lý kiên quyết đối với những nếu lợi dụng mê tín dị đoan, trục lợi cá nhân, làm mất đi giá trị nhân bản, nét đẹp văn hóa linh tính của tín ngưỡng này.